ISSN: 2456–4397 RNI No.  UPBIL/2016/68067 VOL.- VIII , ISSUE- IV July  - 2023
Anthology The Research
गोराचाँद टुडूवाक् ओनोड़हें रे मिलवा़ से जुरी दुला़ड़
Paper Id :  17876   Submission Date :  14/07/2023   Acceptance Date :  21/07/2023   Publication Date :  25/07/2023
This is an open-access research paper/article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author and source are credited.
For verification of this paper, please visit on http://www.socialresearchfoundation.com/anthology.php#8
निर्मल मुर्मू
सह अध्यापक
संथाली
एस के एम यू
लिट्टीपाड़ा,, जिला--पाकुड़, झारखण्ड, भारत
सारांश मिलवा़ से जुरी दुला़ड़ दो नोआ सिरजोन रेयाक् जोतो खोन सोरोस दुला़ड़ काना। नोआ दो सानाम लेकान ओ़नो़लिया़ आर ओ़नो़ड़िया़ गे पासेच् को जोटेत् तिया़क् आकादा। पासेच् आ़डी कोम गे मेनाक् कोआ ओकोय दो बाको तुनूम तिया़क् आकादा। उनको को मुद रे गोराचाँद टुडू हों मित्टेन गा़खुड़ ओ़नो़लिया़ कानाय सोकोय दो मिलवा़ दुला़ड़ ओ़नो़ड़हें चेतान से आयाक् कोलोमे चालाव आकादा। देला आदो थोड़ागान बोन उयुङ लेताय गे। मानोतान टुडू साहेब दो मिलवा़ दुला़ड़ रेन सोरोस ओ़नो़ड़हिया़य ताहेंकाना। उनीयाक् ओ़नो़ड़हें रे दो ञापामोक् आर बेगारोक् रेयाक् सेवेल ञेल ञामोक् काना। दुला़ड़िया़वाक् सिरजोन साँव जोनोड़ाव आर बुंबूकोक् कान दुला़ड़ पुस्टा़व ते ञेल ठीकोक् काना। उनी दो मिलवा़ दुला़ड़ रासा रे बीर बुरु गाडा मुंडू आर चेंड़े चिपरूत् आर ओक्ते रेयाक् ओ़नो़रोल आ़डी मोज तेय ओलाकादा। ओकाटाक् ते पाड़हाविच् दोय मा़लूङ उता़रोक्।
सारांश का अंग्रेज़ी अनुवाद Milwa Se Juri Dulaad Do Noa Sirjon Reyak Joto Khon Soros Dulaad Kana. Noa has two names but Onoliah and Onoliah will join the Passover. Pasech adi kom ge menak koa okoy do bako tunum tiaq akada. Unko Ko Mud Re Gorachand Tudu Ho Mitten Gakhud Onoliya Kanay Sokoy Do Milva Dulaad Onodahen Chetan Se Ayak Kolome Chalav Akada. Give me a little song and take it for granted. Manotan tudu saheb do milva dulada rain soros onodahiyay tahenkana. Uniyak onodahen re do nyapamok ara begarok reyak sevel nyel nyamok kana. दुलादियावक सिर्जोन साव जोनोदाव र बुम्बूकोक कान दुलाद पुस्ताव ते न्येल थिकोक काना. Uni do milva dulada rasa re bir buru gada mundu ar chende chiprut ar okte reyak onorol adi moj tey olakada. Okataak te padhaavich doy maalung utarok.
मुख्य शब्द बुरू मुठनी, होरा़´ बाङ, चागाम-चुगुम, चोट-चुड़ा़, तुली तुमूल, लावदा, गावदा, धुमूर रासा, सेदाय पिरीत, सेरे´, तोवा बराग।
मुख्य शब्द का अंग्रेज़ी अनुवाद Buru Muthani, Hora' Bagh, Chagam-Chugum, Chot-Chuda, Tuli Tumul, Lavada, Gavda, Dhumur Rasa, Seday Pirit, Sere', Tova Barag.
प्रस्तावना

मानोतान गोराचांद टुडू दो संताली सांवहेंत रेन गा़खुड़ ओनोलिया़ कानाय। नुई दो आयाक् ओनोड़हें रे जोतो लेकानाक् रासाय ओलाकादा।ओनाको मुद खोन मिलवा़ से जुरी दुला़ड़ तेयाक् ओनोड़हें दो सानाम खोन सोरोस ओनोड़हें कान ताया।ओना रेयाक् बोरनोन गे नोआ साकाम रेदो मेनाक् आ। नुई ओलाक् मिलवा़ दुला़ड़ आर जुरी दुलाड़ रासा रेयाक् ओनोड़हें रे दो आ़डी बेगार बा़नुक् आ ओनाते गे नोआ दो मित् जागा रेगेञ दोहोवाकादा। नोआ साकाम रे दो मानोतान गोराचांद टुडू ओलाक् ओनोड़हें पुथी बाखरा आर चांद माला रे ओलाकान जुरी से मिलवा़ दुला़ड़ तेयाक् ओनोड़हें को ओल काते थोड़ागान तोजबीज होयाकाना।जेमोन पाड़हाविच् उनी ओलाक् ओनोड़हें भीतरी हा़बिच् ए बुझा़व दाड़ियाक्।आर ओनका लेकाते खा़टी गे ओना रेयाक् मोहोत् होड़ को बुझा़व दाड़ियाक् आ। नुई ओलाक् ओनोड़हें दो सिरजोन आर सा़रीयाक् रे टेहाड़ मेनाक् आ। आसोक् का़ना़ञ पाड़हाव काते पाड़हाविच् नोआ रेयाक् ढा़व आर रासा रेयाक् सेबेल आर सोड़ोम को बुझा़व ठीक दाड़ियाक् आ।

अध्ययन का उद्देश्य

नोआ पेपर सोदोर तायोम खा़टी गे गोराचाँद टुडू ओलाक् ओ़नो़ड़हें सेच् हो़ड़ाक् मोने लावेरोक् ताकोआ आर ओना पानाड़ाहाव तायोम होड़ गोराचाँद टुडूवाक् ओ़नो़ड़हें पाड़हाव ला़गित् मोने लावेरोक् ताकोआ आर नवाँनाक् ओल ला़गित् उदगा़व को ञामा। आर ओनका लेकाते संताली सांवहेत् रे नावाँ मारशाल हिजुक्आ।

साहित्यावलोकन

मानोतान् गोराचाँद टुडूवाक् जोनोम दो 15 जुलाई 1918 रे होयाकान ताया। उन ओना दिन आबो दिसोम दो पोरेर गोबोल रे ताहेंकाना। मेनखान उन खोन गे नुई दो होड़ होपोन रेन पेड़ा, होड़ सोम्बाद, जुग सिरीजोल, मारशाल ताबोन एमान सांवहेंत् साकाम कोय ओलोक् कान ताहेंना। ओनाते उनीयाक् मोहोत् आर माशाल दो सांगि´ गेताया। ओनातेगे बाङ नुई बाबोत आयमा ढेर ओ़नो़लिया़ आयमा लेकान काथा को ओलाकादा।

मानोतान गब्रियल सोरेन दो संताली ओनोलिया़ कोवाक् जियोन चरित् रे संताली कोबि कोरेन पुरखा़य मेतावाय काना, डॉ0 सनत हाँसदा दो हूल सोम्बाद रे सोरोस ओ़नो़ड़हिया़य मेतावाय काना, डॉ0 इस्थर रानी टुडू दो हूल सोम्बाद रे बापुड़िच् कोड़ा आर आर.सी. किस्कू दो तोड़ सुता़म रे मिलवा़ दुला़ड़, सिरजोन दुलाड़ आर दिसोम दुला़ड़ रेन गा़खुड़ ओ़नो़ड़हिया़य मेताय काना।

मुख्य पाठ

जुरी से मिलवा़ दुला़ड़ रे जाहां तिनांक् गे ओल आकान, ओना दो जुरी से मिलवा़ थोक रेयाक् ओनोड़हें को मेताक् काना। ओनकानाक् ओनोड़हें रेदो दुपूला़ड़, बापाग आर उयहा़र राक् होमोर ताहेंन काना। आसोकायते नोआ दो हितपिरित रासा ञामोक् काना। मा नाहांक् मित्टेन ओनोड़हें बोन ञेल ताया--

बुरू मुठनी हाने पोलोक्-पोलोक्,

चेकाय बाञ दिल मोतो देजोक्,

होरा़ञ बाङ हाण्डे ओकोय ला़गित्,

बाम पांजाञ खान।

                     --बाखरा साकाम, पृ0-46

बाडाय बाङ नोआ धा़रती आर नोआ जिबोन रेयाक् दुस्तुर ओकोय चोये बेनाव लेत्। नुनाक् नाना-हुना़र लिपा़न गोड़होन। नोआ धा़रती रे ताहेंन ला़गित् हों जा़रूड़ा, ताड़ामे ला़गित् हों सोंगे। नोआ जिबोन रेयाक् डाहार सांगिञ आर ओना रे मित् होड़ ते ताड़ाम दो भाला।

मासे ओन ओना बुरू मुठनी, मोने ओना चोट चुड़ा, ओने ओकारे दो देच्् काते गोटा धा़रतीय ञेल ञाम आर आम मा पोलोक्-पोलोक् एम ञेल ञामोक्। चेकाया़ञ उन माराङ उसूल चुड़ा जुदि साँव रे आम गे बा़नुम खान। ओंडे राकाबोक् ला़गित् होर हों चेत् ला़गित् आर ओकोय ला़गित् इञ बेनावा। जुदि इञाक् ती रे आमाक् ती गे बा़नुक् खान। एन्ते ओका-ओका दो नोंका हों होयोक् काना जे जाहांय ला़गित् से जाहांय ञुतुम ते तोपोस्या होयोक् काना आर उनी गे सोफोल ओक्ते रे गे बाय ताहेंन काना। सामानी दुख रेयाक् दुख रेयाक् काथा काना।

दुला़ड़ रे चेत् होयोक्आ, बाङ होयोक्आ लाहा रे बाडाय दो मुश्किल गेया। ओकोय ओका लेकानाक् एसेर पाड़ावाया। ओना हों बाबो बाडाया। मा नाहांक् बोन ञेला--

सा़री दुला़ड़ चागाम-चुगूम,

सेटेरोक् आ ञुहूम-ञुहूम

हिसीत् होयाक् जाड़गो जुत,

तुली तुमूल जुड़ासी सुख।

                     --चाँद माला, पृ0-10

मासे आम दो होर एम हिड़ीञ आकात् ताहेंना। एटाक् सेच् एम ताड़ाम लाहावाकात् ताहेंना। ओनाते गे बाङ एड़े दुला़ड़ रेयाक् गुड़छी बाबेर रे छान्दा भिंदाड़ कातेम लावदा-गावदा आकाना। एड़े दुलाड़ रेयाक् गा़ड़िया दाक् रेम पायरा बाड़ाय कान ताहेंना। सा़री दुला़ड़ मा आम गेचोय सेंदरा बाड़ायेत् में ताहेंन। एनान खोन बेन आपात् आकान ताहेंना। बाम बाड़ाया मोज जिनीस दो उसा़रा बाङ ञाम गोदोक्आ। ओनाते बाङ उनाक् बिला़म दा़े सा़री दुलाड़ रेयाक् रांत सागाड़ चागाम-चुगूम हिजुक् कान ताहेंना। आर नोंक्ओय हेच् -हेच् ते ञुहूम चाबायेना। मेनखान तिना़क् मोज तिना़क् जुत आर ओना दुला़ड़ रेयाक् झारना डांडी दाक् रे पायरा बाड़ाय तिना़क् सुख।

आरहों को मेना धा़रती गाते माया दुमूर रासा खोन हों हेड़ेम गेया आर जुदि धा़रती दुला़ड़ गाते माया चाबायेना मेनखान नीम ता़ड़ी खोन हों हांड़हांत् गेया। पासेच् जोतो दो ओनका दो बाङ होयोक् काना। बिछोक् तायोम हों सेबेल दो ताहेंन कान गेया मेनेक् आस छुटा़व दुला़ड़ रेयाक् बाबात् दो ताहेंन कान गेया मा नाहांक् बोन ञेला--

उन खोन दाड़ां धांस जायगाञ हिरी,

दुडूप् पिच्छा़ गे गा़डी-गा़डी

जोहा सेपेञ कातेञ आतेन जोङा,

सोर सांगिञोक् सेदाय पिरीत-सिरीञ।

                     --चाँद माला, पृ0-51

आम दोम मेनेदा दुलाड़ रेयाक् ताङ दाक् दुडूच् एना। तोपोल सुताम सेया बाडार-बुडूर चाबायेना। मिलवा़ मोने तोपाक् एना। सेदाय दुला़ड़ चाबायेना। ओनाते नित दो चेत् गे बाङ सारेच् लेना। सानाम गे गिडी कुंडित् को जोम चाबा केदा। बाङ, बाङ ओनका दो आलोम मेना, ओते तोपाक् किंदीरी बानाम रावांव हिजुक् कान। बाङ दो खिया़ झारना खोन आर बाङ दो गाडा मुडू खोन। ओना टेटवासी आड़ाङ आर ओना बिछोक रा़ड़ आंजोमेना आरहों बा़य-बा़यते ञुडूयेना। मासे चाबायेन दो बाङ बाङ, बाङ चाबावाकाना। ओते आरहों ओना दुला़ड़ आड़ाङ गे धुरला़ राकाप् कान। बाङ दो कादाम झारना खोन आर बाङ तिला़ई नाला खोन। हापे-हापे आलो चेंडेंपे रागा, आलो पोतामेम कुकमूया। इञरेन गातेञ तिञाक् मेनखान एनान खोन दुला़ड़िया दो तेंगो रे मेनाया, तांगी रे मेनाया, आच् रेन मिलवा़ ञापामे ला़गित् कोयोक् होर रे मेनाया। बाय उरूम दाड़ियाय कान ते साहेंत् हों बोंद उता़राकान ताया। मेनखान ठिका़न ठीक साँवते उनीयाक् रा़सका़ ञेल मे--

बाडाय केदाये ओकोय कानाम,

आरहों ओकारे चोको मेनाय,

ञापाम गेयाबोन खा़टी-खा़टी,

आच्का इया़ते खिटी-खिटी।

                     --चाँद माला, पृ0-58

 मासे उल दानाङ-दानाङ से दारे दानाङ दानाङ चेदाम ओको बाडाय काना? चेदाक् एम चोको बाडाय काना? बाडाय केदाम, ओकोय कानाय आर ओकारे चोको मेनाय। दुलाड़ रेयाक् सोंधायनी गाजाड़ रे चेदाक् भालाम हुलुक् -बुलूक् बाडाया काना। चेदाक् भालाम छोपोक्-डोबोक बाडाया काना। आम माचोम फालना कान आर भालना रेन पिरितिया़ कानाम। उरूम ओचोयनाम आरेम बुझा़व ओचोयेना। निते माबेन ञापामोक् गेचो। खिटी-खिटी बेने गालमाराक् गेचो। आदो मा आलोबेन कोस्टोकआ। ञापाम गोदोक् बेन आर खिटी-खिटी काथा जोङ बेन। बापरे हित् बापरे पिरीत् आर बाप रे दुला़ड़। ञापामोक् लाहारे ओको ओकोक् लाहारेे ओनमान आर लिटी-बिड़सी दुलाड़

मानवां हों बाहा बाराग कानाबोन। बाहा लेका गेबोन भुटोगो़क्आ। साड़ोक्आ आर बोन मोसोत् ञुरूक्आ। ओनाते ओकते ताहेंने रे आ़डी हुदिस काते ताड़ाम होयोक्आ। आर बाङखान नोंको भावांर दो रासा चेपेच् चाबा काते एकेन ठोयोय बा़गीयामा आर तायोम ते एकेन मेतदाक् आर उयहा़र सारेजोक् तामा। मा नाहांक् बोन ञेला-

पुरवा़ पोरोय झिट हालाय होय,

तेरेदेच् रांत आह तोवा बाराग,

चेंड़े कोवाक् सेरेञ चेरेच्,

दिसायेत् तेय लोक् मोने।

                     --चाँद माला, पृ0-27

निष्कर्ष

आबो मानवा दो दारे साकाम बाराबारी कानाबोन। दारे रे साकाम दो पालोक् आर ञुर गिडीक्आ। ठीक मानवां हों ओनका गे नोआ धा़रती रे हेच् काते बारसिञ दिन ला़गित् गे बोन ताहेंन काना। ओना बारसिञ दिन रेगे जोतोवाक् चेकाय होयोक् ताबोना। मेनखान आबोवाक् जिबोन रे दुला़ड़ रेयाक् दो आ़डी माराङ ठाँव मेनाक्आ। खाबेरदार ओना ओक्ते रेगे आलोम ढिली-सिलीय आर बाङखान पुरा़व जिबोनेम बेरबाद उता़रोक्आ। उतुड़ गिडी छा़परी ओडाक् लेका एकेन पांजारेम सारेजोक्आ। चोपोच् सिठा़ ताले जो लेका एकेन बाजाम सारेजोक्आ। चेपेच् चाबा रासा लेका एकेन छाताम सारेजोक्आ मुचा़त रे आम ठेच् पारोमेन दिन रेयाक् का़हनी ताहेंना, ओकाटाक् दिसा़ तेदो एकेन भाबना आर दुख ञामोक्आ।

सन्दर्भ ग्रन्थ सूची

1. टुडू, गोराचाँद: बाखरा’, मिशन प्रेस, बेनागड़िया, संताल परगना, दुमका, 1957.

2. टुडू, गोराचाँद: चाँदमाला’, मिशन प्रेस, बेनागड़िया, संताल परगना, दुमका, 1969.

3. टुडू, गोराचाँद आर टुडू, पी.एन.: मित् टेन कुड़ी´ दुला़ड़ केदेया’, मिशन प्रेस, बेनागड़िया, संताल परगना, दुमका, 1986.

4. सोरेन, गब्रियल: ओ़नो़लिया़ कोवाक् जियोन चरित्’, चाय चाम्पा सोनोदोर, कोलकाता, 2016.

5. मुर्मू, बाबूलाल आदिवासी’: ‘संताली साहित्य का इतिहास’, संताली साहित्य सेवा मंडल, दुमका, 2014.

6. हाँसदाक्, भाया चासा: संताली साहित्य का इतिहास’, संताली साहित्य सेवा मंडल, दुमका, 2018.